คุณภาพการประเมิน
การที่บอกว่าสถานศึกษาใดมีคุณภาพหรือไม่นั้น เราจำเป็นต้องมีเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพสำหรับใช้ในการวัดและประเมินผล ดังนั้น การประเมินจึงเป็นเครื่องมือที่ถูกนำมาใช้ในการวัดคุณภาพการจัดการศึกษาของสถานศึกษา โดยการประเมินจะประกอบด้วยการประกันคุณภาพภายใน และการประเมินคุณภาพภายนอก
การประกันคุณภาพภายใน (Internal Quality Assurance)
เป็นกระบวนการที่บุคลากรทุกฝ่ายในสถานศึกษาร่วมกันวางแผน กำหนดเป้าหมายและวิธีการ ลงมือปฏิบัติตามแผนในทุกขั้นตอน มีการบันทึกข้อมูลเพื่อร่วมกันตรวจสอบผลงาน หาจุดเด่น จุดที่ต้องปรับปรุง และร่วมกันปรับปรุงแผนงานนั้น ๆ โดยมุ่งหวังให้เกิดประสิทธิภาพในการบริหารจัดการสถานศึกษาที่เน้นคุณภาพของผู้เรียนเป็นสำคัญ
การประเมินคุณภาพภายนอก (External Quality Assessment)
เพื่อกระตุ้นให้สถานศึกษามีการพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพ รวมทั้งเป็นการสะท้อนจุดเด่น จุดที่ควรพัฒนา เงื่อนไขความสำเร็จของสถานศึกษานั้น ๆ พร้อมเสนอแนะแนวทางปรับปรุงให้กับสถานศึกษา และรายงานผลให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องและสาธารณชนทราบต่อไป
“การประเมินภายนอกรูปแบบ “กัลยาณมิตรประเมิน” เป็นการประเมินที่มุ่งพัฒนาคุณภาพและเกิดประโยชน์สูงสุด พร้อมด้วยคุณธรรม จริยธรรม ตามนัยของความเกื้อกูลกัน สู่การพัฒนาคุณภาพการศึกษา”
สมศ. มีการกำหนดรูปแบบในการประเมินคุณภาพภายนอกไว้คือ “กัลยาณมิตรประเมิน” (Amicable Assessment) ซึ่งเป็นการประเมินโดยกัลยาณมิตรที่มุ่งพัฒนาคุณภาพและเกิดประโยชน์สูงสุด พร้อมด้วยคุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณ โดยมีการกำหนดขั้นตอนไว้ ๔ ขั้นตอนหลัก ดังนี้
ขั้นที่ ๑ ส่งเสริมและพัฒนา คือ การสร้างเจตคติที่ดีที่ถูกต้อง สมจริงต่อการประกันคุณภาพการศึกษา โดยเฉพาะการประเมินคุณภาพภายนอกและส่งเสริมพัฒนาให้สถานศึกษาพร้อมพัฒนาสู่คุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถาบัน และพร้อมรับการประเมินคุณภาพภายนอกจาก สมศ.
ขั้นที่ ๒ สร้างศรัทธาต่อหมอโรงเรียน คือ การพัฒนาคัดสรรผู้ประเมินภายนอกที่มีความสามารถและมีความเป็นกัลยาณมิตร เพื่อให้สถานศึกษาเกิดศรัทธาและไว้วางใจต่อผู้ประเมินภายนอก และมีความเป็นมิตรต่อกันในการปฏิบัติภารกิจการประเมินคุณภาพภายนอก เพื่อพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานของสถานศึกษา
ขั้นที่ ๓ เพียรประเมินอย่างกัลยาณมิตร คือ การประเมินสภาพจริงเพื่อยืนยันผลประเมินจากการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา เพื่อพัฒนาสู่มาตรฐานโดยการบูรณาการ การประเมินตนเอง การประเมินเชิงประจักษ์ การประเมินเสริมพลัง การประเมินเชิงคุณภาพ และการประเมินเทียบมาตรฐานด้วยหลักการ “เข้าใจ เข้าถึง แล้วจึงเข้าประเมิน”
ขั้นที่ ๔ ชี้ทิศทางและเสริมแรงพัฒนา คือ การรายงานผลการประเมินต่อสถานศึกษาต้นสังกัด และสาธารณชนอย่างตรงไปตรงมา พร้อมทั้งร่วมมือกับตันสังกัดในการให้แรงเสริม เพื่อให้สถานศึกษามีการพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน
“การประเมินเพื่อพัฒนา เพื่อกระตุ้นให้สถานศึกษามีการพัฒนาคุณภาพการศึกษาอย่างต่อเนื่อง และมีประสิทธิภาพในการบริหารจัดการสถานศึกษาที่ดี”
การประเมินเพื่อพัฒนา
ในการประเมินคุณภาพภายนอกรอบสามนี้สมศ. ได้พยายามชี้ให้เห็นว่าการประเมินของ
สมศ. เป็นการประเมินเพื่อพัฒนา เพราะหากสถานศึกษามีการวางระบบการประกันคุณภาพภายในที่อยู่ในวิถีชีวิตของการทำงานตามปกติอย่างต่อเนื่อง และมีการนำผลจากการประเมินไปวางแผนพัฒนาสถานศึกษาตามข้อเสนอแนะแล้ว การประเมินก็จะไม่เป็นภาระหรือสร้างความกังวลให้กับสถานศึกษาและบุคลากรในองค์กรอีกต่อไป
นอกจากการประเมินจะมีคุณูปการต่อสถานศึกษาแล้ว ยังสร้างคุณค่าต่อสังคมในด้านการคุ้มครองผู้บริโภค กล่าวคือ การประเมินที่มคุณภาพจะช่วยสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภค ซึ่งหมายถึงพ่อแม่ ผู้ปกครองและสังคม ว่าสถานศึกษาที่บุตรหลานของท่านกำลังศึกษาอยู่มีคุณภาพและมาตรฐาน ทั้งนี้การประเมินคุณภาพภายนอกของ สมศ. นับเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยคุ้มครองผู้บริโภคด้วยระบบการประเมินที่มีคุณภาพ ซึ่งประกอบด้วย
๑) มีเกณฑ์และวิธีการประเมินที่มีคุณภาพเข้ากับบริบทของสถานศึกษา และได้รับการ
ยอมรับจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง
๒) มีกระบวนการประเมินที่มีคุณภาพ ทั้งก่อนการประเมิน ระหว่างการประเมิน และหลัง
การประเมิน รวมทั้งการเก็บข้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูล การจัดทำรายงานที่มีผลประเมินตรงตามสภาพจริง ไม่บิดเบือน เชื่อถือได้
๓) มีผู้ประเมินภายนอกที่มีคุณภาพ มีความรู้ความสามารถ มีคุณธรรม จริยธรรม และประเมินด้วยรูปแบบกัลยาณมิตร
ที่มา : คุณภาพศิษย์ เป้าหมายการประเมิน. สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา. ๒๕๕๕